ضرب المثل فارسی	گویش گرمه ای
آب از دستش نمیچکه	اُو ا دسِ لَرد نِتَ oa a dase lard neto
آب از سرش گذشته	اُو اَ سرِ بِگِرد َoa a sare begerda
آب زیر پوستش افتاده	اُو شیوِ پوسِ کَفتَ oa shive pose kafta
آش نخورده و دهن سوخته	آش نَخاردَ وُ دِهِنِ سُتَ ash nakha¯rda vo dehene sota
اومد زیر ابروشو برداره ، چششو کور کرد	دِگَویِ شیوِ ابروگِ اَرگی ، چَشمِشِ کور کِ degoye  shive abrooge orgi ،  chashmesh koor ke
آنقدر بایست که زیر پات علف سبز بشه	اِققِدَر اِپا که شیوِ پایَ عَلَف سَوز بو eghedar epa ke shive pa¯ya alaf savz boo
اگر خالم ریش داشت آقا دائیم بود	اگَ خالَگون~ ریژِ دُبُ خالوگون~ بین~  aga kha¯lagoon rije dobo kha¯loogoon bi~
از حق تا ناحق چهار انگشت فاصله است	اَ حق تا نا حق چار پِنجَه گین~ a hagh ta¯ na¯hagh char penja gin
از خرس موئی ، غنیمته	یَگ مُ اَ خِرس گَتَن~ غنیمتین~ yag mo a khers  gata ~ ghanimati~
از خودت گذشته خدا عقلی به بچه هات بده	اَ خَیَ بِگِردِ خدا عقل به گِچَگونَ دَ a khaya begerde khoda aghl be gachagoon da
از دور دل و میبرره از جلو زهره رو	اَ دِر دِل دِبَ اَ رُبُرو زَرَ a der deba  a roboroo zara
از این گوش میگیره از آن گوش در میکنه	اَ ای گوج دِگی ، اَ اَ گوج لَر دِدَ a ei gooj degi ،  a a gooj lor dede
اسب پیشکشی رو دندونشو نمیشمارن	اسب پیشکَش دندونِ نِشمارنتُ asbe pishkash dandoone neshmarento
اصل کار بر و روست ، کچلی زیر موست	اصل کار برُ و رییِن~ ، کَچَلُ شیوِ مِیِ asle kar bar o rooei~  ،  kachalo shive meye

واژه	گویش گرمه ای	لاتین
سَر	سَر – کَلَه	sar
مو	مُ	mo
چشم	چَشم	chashm
دماغ	دماغ	dama¯gh
لب	لَو	lav
گوش	گوج	goj
صورت	صورت – پوزَه	soorat – pooza
دست	دَس	das
پا	پا	pa¯
انشگشت	پِنجَه	penja
پوست	پوست	poost
ناف	نوک	nook
سینه	کُجو	kojo
شونه	کَفت	kaft
پشت	پِشت	pesht
پهلو	پَلُ	palo
گردن	گردُن	gardon
زانو	زانُ	za¯no
آرنج	اَنگَلو	angaloo
مچ	مُچ	moch
انگشت کوچک پا	کِلِچو	kelechoo
ریش	رِژ	rej

واژه	گویش گرمه ای	لاتین	گویش خوری	لاتین	الفبای تحقیق / توضیحات
آریژه	میون پَی، آریژه	Mioon pay	آریژه	a¯riz`a	بر فراز بامهای قدیمی خور بین دو اطاق که باطاقهای ضربی پوشیده بودند شیاری باقی میماند که آن را با طاق ضربی میپوشیدند.سقفی کوتاه داشت و راه ورود به آن از پشت بام بود .
آنطور	ایزَن	eiza~	آزُن	a¯zo~	نوعی دوخت جامه و پای افزار که فاصله فروبردن سوزن ها قدری از بخیه بیشتر باشد
آجیدن ، آجیده کردن	آژیدن	ajida	آژاندن . آژیُن	a¯z`a¯ndo~
آسمان	آسمان	a¯semoo~	آسبون	a¯sbu~
خاکستر	رادو	ra¯do	آسُد	a¯sod

واژه	گویش گرمه ای	لاتین	گویش خوری	لاتین	الفبای تحقیق / توضیحات
آرد سیره	آرد اَسِرگ	a¯rde asergh	آرد اُسیرک	a¯rde osi¯rk	i¯ :     ای بلند   آردی است که از جو سبز بِرشته شده تهیه میشود . آن را با خرما و شیر در هم آمیزند شیرینی مطبوعی از آن به دست می آید که لُنده نام دارد.
آرد بیز ، الک	کَم	kam	آرد گیژ	a¯rdgi¯z`	z` : ژ i¯ : ای بلند a ¯ آ:
ارزان	اَرزُن	arzo~	آرزون	a¯rzu~	~ : نون غُنه
عروسان	آرِسون	a¯resoo~	آرسُون	a¯resu~
آروغ	آروغ	a¯roogh	آرشک	a¯reshk

مقدمه ای برای گویش گرمه ای

 گرمه روستا یی است کهن . آنچه معروف است اولین مراکز جمعیتی حاشیه کویر نمک عبارت بوده اند از خرانق ، مفازق ( بیاضه ) ، جرمق وجندق . از بقایای آتشکده ای که در روستا بوده وتخریب گردید ودخمه های معروف به دخمه ی گبر ها در جای جای کوهسار گرمه به یقین می توان گفت سابقه ی روستا قبل از اسلام  و دین مردم قبل از اسلام زردشتی بوده است .

گویش گرمه ای منحصر به فرد است.از طرفی با گویش نائینی شباهت های فراوان دارد. واز طرفی به گویش خوری نزدیک است . اگر چه گویش خوری به فارسی امروزی نزدیکتر از گویش گرمه ای است . مرحوم محمود آذر یغمایی دبیر بازنشسته ادبیات فارسی که تحقیقات مفصلی درباره گویش گرمه ای انجام داده بود میگفت : در زمان ساسانیان دو نوع زبان گفتاری وجود داشته است ، زبان درباری و زبان عامیانه . زبان درباری همان است که به آن زبان دری میگوییم و فارسی رسمی امروزی ادامه آن است و فارسی عامیانه همان است که در روستای گرمه تقریبا دست نخورده باقی مانده است . شاهد مدعی نیز اینست که بعضی زردشتیهای ساکن یزد گویش گرمه ای را به خوبی میفهمند . به طور مسلم آنچه در گرمه تکلم میشود امروزه یک زبان کامل نیست که بتوان برای آن دستور زبان نوشت گرچه بعضی فعلهای آن براحتی صرف میشود . گویش گرمه ای در روستای ایراج نیز رواج داشته و زمانی همه مردم ایراج به این گویش تکلم میکرده اند ولی در حال حاضر ظاهرا تنها یکی دو خانواده این گویش را بلدند که آنها هم در منزل با یکدیگر به این گویش تکلم نمیکنند . در گرمه افراد 50 سال به بالا تقریبا همه به این گویش تکلم میکنند اما افراد زیر 50 سال به تدریج گویش قدیم را به فراموشی میسپارند . به نظر میرسد اگر فکری نشود و گویش گرمه ای جمع آوری نگردد نسل بعدی به طور کامل با این گویش بیگانه میشوند . نمیتوان جوانان را به اجبار وادار به سخن گفتن به گویش محلی نمود . اما میتوان تا زمانی که افرادی این گویش را به طور کامل بلدند از آنها گرفت و ثبت نمود تا لا اقل شاید برای محققان آینده به کار آید . پژوهش حاضر کوششی است مختصر در راه حفظ گویش زیبای گرمه ای . از هم ولایتیهای عزیز که دوست دارند این گویش باقی بماند تقاضای همکاری داریم . نا گفته پیداست که این کار سود مادی برای کسی ندارد اما به عنوان یک گرمه ای علاقه داریم که این گویش برای نسلهای بعدی ثبت شود . انشاءالله

" اسد "

.

الفبای لاتین	لاتین	گویش خوری	لاتین	گویش گرمه ای	واژه
: آa¯	abada	آباده	a¯ba¯do	آبادُ	آبادی
: اَa	a¯ji	آجی	alaka ara¯sa	اَلَکَه اَراسهَ	آن جا
~ : نون غُنه	~ajiu	آجیُون	ara¯sagoon	اَراسَگون	آنجا ها
	adam	آدم	adam	آدم	آدم
	~arde odki	آرد اُدکین	odki~	اُدکین	آردی است که خمیر مایه در آن میماند